Basa Wakhi
Wakhi | |
---|---|
ښیکوار زیک Х̆икв̆ор зик X̌ikwor zik | |
![]() | |
Tipakay di | Afghanistan, Cina, Pakistan, Tajikistan |
Etnik | Wakhi |
Jumlah panutur | (58.000 cited 1992–2012)[1] 20.000 di Pakistan (2016) |
Bontuk awal | |
Arab, Sirilik, Latin | |
Kode basa | |
ISO 639-3 | wbl |
Glottolog | wakh1245 |
ELP | Wakhi |
Linguasphere | 58-ABD-c |
![]() Wakhi is classified as Definitely Endangered by the UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger | |
Basa Wakhi joda da salah osay basa say dituturko Jolma Wakhi di nagara Afghanistan, Pakistan, Tajikistan, rik Cina.[5]
Huruf
[dandani | dandani sumbor]Arab Afghani
[dandani | dandani sumbor]Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ا1 - (A a/E e/I i/U u) [∅]([a][u][e][i]) |
آ / ـا2 (A a) [ɔ] |
ب (B b) [b] |
پ (P p) [p] |
ت (T t) [t̪] |
ټ (Ṭ ṭ) [ʈ] |
---|---|---|---|---|---|---|
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ث3 (S s) [s] |
ٿ3 (Θ ϑ) [θ] |
ج (J̌ ǰ) [d͡ʒ] |
ڃ (J̣̌ ǰ̣) [ɖ͡ʐ] |
چ (Č č) [t͡ʃ] |
ڇ (Č̣ č̣) [ʈ͡ʂ] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ح (H h) [h] |
خ (X x) [χ] |
ځ (Ʒ ʒ) [d͡z] |
څ (C c) [t͡s] |
د (D d) [d̪] |
ډ (Ḍ ḍ) [ɖ] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ذ4 (Z z) [z] |
ڎ4 (Δ δ) [ð] |
ر (R r) [r] |
ز (Z z) [z] |
ژ (Ž ž) [ʒ] |
ڙ (Ẓ̌ ẓ̌) [ʐ] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ږ (Ɣ̌ ɣ̌) [ɣ] |
س (S s) [s] |
ش (Š š) [ʃ] |
ڜ (Ṣ̌ ṣ̌) [ʂ] |
ښ (X̌ x̌) [x] |
ص (S s) [s] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ض (Z z) [z] |
ط (T t) [t̪] |
ظ (Z z) [z] |
ع ( - ) [∅]/[ʔ] |
غ (Ɣ γ) [ʁ] |
ف (F f) [f] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ڤ (V v) [v] |
ق (Q q) [q] |
ک (K k) [k] |
گ (G g) [ɡ] |
ل (L l) [l] |
م (M m) [m] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ن (N n) [n] |
او / و5 (W w) [u][w] |
ؤ6 (Ы ы) [ɨ] |
هـ / ه7 (H h/ - a) [h][a] |
ایـ / یـ / ی8,9 (E e/I i/Y y) [e][i][j] |
ي9 (- i) [i] |
A a | O o | E e | I i | Ə ə | U u | Ы ы |
---|---|---|---|---|---|---|
[a] | [ɔ] | [e] | [i] | [ə] | [u] | [ɨ] |
Vokal di pangkal kata | ||||||
اَ / ا | آ | - | ایـ | - | او | ؤ |
Vokal di tongah kata | ||||||
◌َ | ا / ـا | ◌ِ / یـ / ـیـ | - | و / ـو | ؤ / ـؤ | |
Vokal di uncuk kata | ||||||
ه / ـه | ا / ـا | ی / ـی | ي / ـي | ی / ـی | و / ـو | ؤ / ـؤ |
Arab Pakistani
[dandani | dandani sumbor]Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ا1 - (A a/E e/I i/U u) [∅]([ɨ][ɔ][e][i]) |
آ / ـا2 (A a) [a] |
ب (B b) [b] |
پ (P p) [p] |
ت (T t) [t̪] |
ٹ (Ṭ ṭ) [ʈ] |
---|---|---|---|---|---|---|
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ث3 (S s) [s] |
ٿ3 (Θ ϑ) [θ] |
ج (J̌ ǰ) [d͡ʒ] |
ڃ (Ž ž) [ʒ] |
چ (Č č) [t͡ʃ] |
ڇ (Č̣ č̣) [ʈ͡ʂ] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ح (H h) [h] |
خ (X x) [χ] |
ݗ (X̌ x̌) [x] |
څ (C c) [t͡s] |
د (D d) [d̪] |
ڈ (Ḍ ḍ) [ɖ] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ذ4 (Z z) [z] |
ڌ4 (Δ δ) [ð] |
ر (R r) [r] |
ز (Z z) [z] |
ڗ (Ʒ ʒ) [d͡z] |
ژ (Ẓ̌ ẓ̌) [ʐ] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ڙ (J̣̌ ǰ̣) [ɖ͡ʐ] |
س (S s) [s] |
ش (Š š) [ʃ] |
ݜ (Ṣ̌ ṣ̌) [ʂ] |
ص (S s) [s] |
ض (Z z) [z] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ط (T t) [t̪] |
ظ (Z z) [z] |
ع ( - ) [∅]/[ʔ] |
غ (Ɣ γ) [ʁ] |
ݝ (Ɣ̌ ɣ̌) [ɣ] |
ف (F f) [f] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ڤ (V v) [v] |
ق (Q q) [q] |
ک (K k) [k] |
گ (G g) [ɡ] |
ل (L l) [l] |
م (M m) [m] |
Arab Parsi (Latin) [IPA] |
ن (N n) [n] |
او / ـُو / و5 (O o/U u/W w) [ɔ][u][w] |
ہـ / ہ7 (H h/ - a) [h][a] |
ایـ / یـ / ی8,9 (E e/I i/Y y) [e][i][j] |
ے9 (- e) [e] |
A a | E e | I i | Ə ə | Ы ы | O o | U u |
---|---|---|---|---|---|---|
[a] | [e] | [i] | [ə] | [ɨ] | [ɔ] | [u] |
Vokal di pangkal kata | ||||||
آ | ایـ | - | اُ | او | وُو | |
Vokal di tongah kata | ||||||
◌َ / ا / ـا | ◌ِ / یـ / ـیـ | - | ◌ُ | و / ـو | ◌ُو / ـُو | |
Vokal di uncuk kata | ||||||
ہ / ـہ | ے / ـے | ی / ـی | ◌ُ / ـُہ | و / ـو | ◌ُو / ـُو |
Sirilik rik Latin
[dandani | dandani sumbor]Huruf | А а | Б б | В в | В̌ в̌ | Г г | Ғ ғ | Г̌ г̌ | Д д | Д̣ д̣ | Д̌ д̌ | Е е | Ё ё | Ж ж | Ж̣ ж̣ | З з | Ҙ ҙ | И и | Й й | К к | Қ қ | Л л | М м | Н н | О о | П п |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
IPA | [a] | [b] | [v] | [w] | [ɡ] | [ʁ] | [ɣ] | [d̪] | [ɖ] | [ð] | [e], [je] | [jo] | [ʒ] | [ʐ] | [z] | [d͡z] | [i] | [j] | [k] | [q] | [l] | [m] | [n] | [ɔ] | [p] |
Huruf | Р р | С с | Т т | Т̣ т̣ | Т̌ т̌ | У у | Ф ф | Х х | Х̌ х̌ | Ҳ ҳ | Ц ц | Ч ч | Ч̣ ч̣ | Ҷ ҷ | Ҷ̣ ҷ̣ | Ш ш | Ш̣ ш̣ | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ә ә | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
IPA | [r] | [s] | [t̪] | [ʈ] | [θ] | [u] | [f] | [χ] | [x] | [h] | [t͡s] | [t͡ʃ] | [ʈ͡ʂ] | [d͡ʒ] | [ɖ͡ʐ] | [ʃ] | [ʂ] | [ʃt͡ʃ] | Ø | [ɨ] | [ə] | Ø | [e] | [ju] | [ja] |
Huruf | A a | Ā ā | Ā̒ ā̒ | B b | C c | Č č | Č̣ č̣ | D d | Ḍ ḍ | Δ δ | E e | Ə ə | F f | G g | Ɣ γ | Ɣ̌ ɣ̌ | H h | I i | J̌ ǰ | J̣̌ ǰ̣ | K k | L l | M m | N n | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
IPA | [a] | [b] | [t͡s] | [t͡ʃ] | [ʈ͡ʂ] | [d̪] | [ɖ] | [ð] | [e] | [ə] | [f] | [ɡ] | [ʁ] | [ɣ] | [h] | [i] | [d͡ʒ] | [ɖ͡ʐ] | [k] | [l] | [m] | [n] | |||
Huruf | O o | Ō ō | Ō̒ ō̒ | P p | Q q | R r | S s | Š š | Ṣ̌ ṣ̌ | T t | Ṭ ṭ | Θ θ | U u | U̒ u̒ | Ū̒ ū̒ | V v | W w | X x | X̌ x̌ | Y y | Z z | Ž ž | Ẓ̌ ẓ̌ | Ʒ ʒ | Ы ы |
IPA | [ɔ] | [p] | [q] | [r] | [s] | [ʃ] | [ʂ] | [t̪] | [ʈ] | [θ] | [u] | [v] | [w] | [χ] | [x] | [j] | [z] | [ʒ] | [ʐ] | [d͡z] | [ɨ] |
Cuntuh Tulisan
[dandani | dandani sumbor]Дов̌ыт - дə Исроил цə кых̌тəн номдор подшо ту, йав̌ бə пəйғамбари г̌тəтыв̌. А ца пəйғəмбарвəн ки Забур китобəв цə нивишəтк йив̌ Дов̌ыт ту, Йисо цə ростиг̌əн-бə цə Дов̌ыт ав̌лодəн ту.
Дов̌ыт - дə Исроил цə кых̌тəн номдор подшо ту, йав̌ бə пəйғамбари г̌тəтыв̌. А ца пəйғəмбарвəн ки Забур китобəв цə нивишəтк йив̌ Дов̌ыт ту, Йисо цə ростиг̌əн-бə цə Дов̌ыт ав̌лодəн ту.
Dowыt - də Isroil cə kыx̌tən nomdor podšo tu, yaw bə pəyɣambari ɣ̌tətыw. A ca pəyɣəmbarvən ki Zabur kitobəv cə nivišətk yiw Dowыt tu, Yiso cə rostiɣ̌ən-bə cə Dowыt awlodən tu.
Daud joda da rajo Bani Isra'il sai timasyhur rik munih sabagai nabi. Nabi Daud tilahirko untuk nulis Kitab Zabur. Nabi Isa lahir jak garis katurunan Nabi Daud.
Rujukan
[dandani | dandani sumbor]- ↑ Citakan:Ethnologue18
- ↑ Frye, R.N. (1984). The History of Ancient Iran. p. 192. ISBN 9783406093975.
[T]hese western Saka he distinguishes from eastern Saka who moved south through the Kashgar-Tashkurgan-Gilgit-Swat route to the plains of the sub-continent of India. This would account for the existence of the ancient Khotanese-Saka speakers, documents of whom have been found in western Sinkiang, and the modern Wakhi language of Wakhan in Afghanistan, another modern branch of descendants of Saka speakers parallel to the Ossetes in the west.
- ↑ Bailey, H.W. (1982). The culture of the Sakas in ancient Iranian Khotan. Caravan Books. pp. 7–10.
It is noteworthy that the Wakhi language of Wakhan has features, phonetics, and vocabulary the nearest of Iranian dialects to Khotan Saka.
- ↑ Carpelan, C.; Parpola, A.; Koskikallio, P. (2001). "Early Contacts Between Uralic and Indo-European: Linguistic and Archaeological Considerations: Papers Presented at an International Symposium Held at the Tvärminne Research Station of the University of Helsinki, 8–10 January, 1999". Suomalais-Ugrilainen Seura. 242: 136.
...descendants of these languages survive now only in the Ossete language of the Caucasus and the Wakhi language of the Pamirs, the latter related to the Saka once spoken in Khotan.
- ↑ Shammim Ara Shams, The Impact of Dominant Languages on Regional Languages: A Case Study of English, Urdu and Shina (2020) Pakistan Social Sciences Review, volume 4, isu III, doi 10.35484/pssr.2020(4-III)79, hal 1092–1106